Bức ảnh gây nhiều tranh cãi

Một em bé da đen gầy gò gần kiệt sức đang gục xuống nền đất khô cằn. Không xa đằng sau là một con chim kền kền đang rình rập chờ em chết để có thể ăn thịt. Bức ảnh có tính báo chí cực cao: Sự khốc liệt của sự sống hiển hiện ở vùng đất của nghèo đói, bệnh tật và hiểm nguy rình rập.
Bức ảnh này được chụp ở miền Nam Sudan bởi nhà nhiếp ảnh Kevin Carter vào tháng 3/1993. Thời gian đó, Kevin du hành đến vùng đất này với ý định thu thập tài liệu về phong trào nổi dậy của quân phiến loạn địa phương. Tuy nhiên, tận mắt chứng kiến cảnh đói khát ở đây, anh đã xoay sang chụp ảnh về những nạn nhân của cái đói.
Bức ảnh được bán cho tờ NewYork Times và xuất hiện lần đầu vào ngày 26/3/1993. Ngay lập tức, hàng trăm người đã liên hệ với toà báo để hỏi về số phận của đứa bé. Điều đó khiến NewYork Times phải ra một thông báo đặc biệt về chuyện này, trong đó nói rằng số phận của đứa trẻ sau đó ra sao thì không rõ.
Kevin kể rằng, anh đang ngồi nghỉ trong một bụi cây thì phát hiện ra đứa trẻ lúc đó đang cố gắng di chuyển đến trung tâm phát lương thực của Liên Hợp Quốc. Khi con kền kền đậu xuống rình mồi, anh đã đợi 20 phút đồng hồ, hi vọng nó xoè cánh để có được tạo hình ấn tượng hơn. Nhưng điều đó không xẩy ra. Rồi anh chụp ảnh và đuổi con kền kền đi.
Bức ảnh sau đó được đăng lại liên tục trên các báo và tạp chí lớn trên thế giới, trở thành biểu tượng của nỗi thống khổ của châu lục đen, mở đầu cho một xu hướng khai thác những hình ảnh đau khổ và chết chóc, từ Libăng đến Xômali, từ Haiti đến Rwanda…và sau này là Kosovo.
Nó mang lại cho Kevin vô vàn lời tán dương cùng giải thưởng danh giá Pulitzer ở thể loại ảnh báo chí vào ngày 23/5/1994. Tuy nhiên, nó cũng khiến anh hứng chịu sự chỉ trích nặng nề của dư luận về tội chỉ chú ý đến việc chụp ảnh mà không mảy may giúp đỡ em gái đáng thương. Rất nhiều người gọi điện đến vào đêm khuya để lăng mạ và tố cáo anh.
"The man adjusting his lens to take just the right frame of her suffering might just as well be a predator, another vulture on the scene".
Người chỉ chú trọng đến việc chụp được những khuôn hình chuẩn vô cảm trước sự khốn khổ của cô bé thì cũng là một loại động vật ăn thịt, một con kền kền khác trong bối cảnh ấy mà thôi".
Sau này, Kevin tâm sự với bạn bè rằng anh ước gì giá mình có thể can thiệp và giúp đỡ được đứa trẻ. Sự thật là, thời gian ấy (đây là thời kỳ cuối của chế độ phân biệt chủng tộc ở Nam Phi), các phóng viên ảnh tại Sudan được cảnh báo không tiếp xúc với những nạn nhân của đói khát vì lý do bệnh tật truyền nhiễm.
Áp lực của dư luận cộng thêm cái chết của người bạn thân, phóng viên ảnh Ken Oosterbroek (bị bắn chết khi đang ghi lại cảnh bạo lực đường phố vào năm 1994) đã khiến Kevin Carter tự kết liễu đời mình. Ngày 22/7/1994, chỉ 2 tháng sau khi nhận giải Pulitzer, cảnh sát tìm thấy thi thể Kevin cùng 1 vài bức thư tuyệt mệnh để lại cho gia đình và bạn bè… trong chiếc xe không mui của anh, đỗ ở ngoại ô Johannesburg, cạnh dòng sông nơi anh thường chơi thủa bé. Điều tra cho thấy, anh chết vì ngộ độc khí carbon ở tuổi 33, khi vinh quang và những ồn ào với tác phẩm để đời của mình còn đang nóng hổi.
"Tôi bị ám ảnh bởi những ký ức về cái chết, về sự giận dữ và nỗi đau của những đứa trẻ đói khát hoặc bị thương...Tôi may mắn khi đi theo Ken" - anh đã để lại những dòng ấy cho vợ goá của người bạn thân Ken Oosterbroek.

==================
Nói thêm về Kevin. Mình viết bài này vì tình cờ đọc bài về vụ này trên 1 blog, trong đó chỉ đơn thuần kể về vụ việc “Kevin chờ đợi - chụp ảnh - bỏ đi  rồi kết luận anh ta thật nhẫn tâm, cũng không khác con kền kền ăn xác chết kia”.
Hãy thử đặt vào trường hợp Kevin. Anh đang ở trong một vùng đất chịu nạn đói nặng nề và bị bủa vây bởi cái chết. Xung quanh anh lúc đó không chỉ là em bé trong ảnh, mà có lẽ còn hàng trăm người khác cũng đang trong tình trạng như vậy… Sự chỉ trích đối với anh là dễ hiểu khi nhìn từ góc độ của độc giả, khi xem bức ảnh ấn tượng kinh hoàng như thế…nhưng open-mind for different views thì thấy có thể hiểu và thông cảm được.
Câu chuyện của Kevin rất nổi tiếng và anh đã là cảm hứng cho rất nhiều tác phẩm nghệ thuật khác:
Ban nhạc Manic Street Preachers đã sáng tác và ghi âm ca khúc mang tên anh trong album rất nổi tiếng của họ năm 1996 “Everything must go”. Ban nhạc heavy metal nổi tiếng Savatage cũng có bài hát “Poets and Madmen”, về anh. Tương tự là ban nhạc Caliko với bài hát Jeffrey"s Bay trong album Pictures năm 2004, hay bài hát mang tên anh Kevin Carter trong album của Martin Simpson.
Anh cũng là nguyên mẫu của nhân vật Will Navidson trong tiểu thuyết "House of leaves" của nhà văn người Mĩ, Mark Z. Danielewski.
Bộ phim năm 2003 của Angelina Jolie "Beyond Borders" cũng đưa lên màn ảnh một cảnh tương tự trong bức ảnh của anh: một con kền kền đợi chờ cái chết của một đứa trẻ gầy gò, ốm yếu.
Cuốn tiểu thuyết "The Distance between us" của Masha Hamilton năm 2004, về cuộc sống của giới báo chí, có liên quan chút đến Kevin Carter và dựa trên bối cảnh Trung Đông... là một trong những cuốn sách bán chạy nhất năm đó.
Bộ phim tài liệu "The Death of Kevin Carter: Casualty of the Bang Bang Club" được đề cử một giải Oscar năm 2006.

Lê Phương (Hà Nội)